نحوه تنظیم فشار و دبی در سیستم هیدرولیک
مقدمه
در سیستمهای هیدرولیک، فشار و دبی (جریان سیال) دو پارامتر کلیدی هستند که بهطور مستقیم بر عملکرد، ایمنی و طول عمر تجهیزات تأثیر میگذارند. فشار بیش ازحد میتواند به ترکیدن شیلنگها یا آسیبدیدگی شیرآلات منجر شود و دبی نامناسب باعث کاهش راندمان و کندی عملکرد سیستم میشود.
هدف این مقاله آموزش تنظیم صحیح این دو عامل مهم است.
۱. آشنایی با مفاهیم پایه
فشار (Pressure): نیروی واردشده بر واحد سطح سیال، معمولاً برحسب بار (bar) یا پاسکال (Pa) بیان میشود.
دبی (Flow rate): حجم سیال عبوری در یک بازه زمانی، برحسب لیتر بر دقیقه (L/min) یا گالن بر دقیقه (GPM).
رابطه فشار و دبی: در سیستم هیدرولیک، فشار بیشتر الزاماً به معنی دبی بیشتر نیست. فشار توانایی غلبه بر مقاومت بار را فراهم میکند و دبی سرعت اجرای عملگرها را تعیین میکند.
۲. تجهیزات مورد استفاده برای تنظیم فشار و دبی
شیر اطمینان (Relief Valve): تنظیم حد بالای فشار مجاز سیستم
شیر کنترل فشار (Pressure Control Valve): کنترل و تثبیت فشار در بخشهای مختلف
شیر کنترل جریان (Flow Control Valve): کاهش یا افزایش دبی متناسب با نیاز
پمپ هیدرولیک با کنترل متغیر: قابلیت تغییر دبی خروجی بدون نیاز به تغییر فشار
گیج فشار (Pressure Gauge): پایش دقیق فشار سیستم هنگام تنظیم
۳. مراحل تنظیم فشار در سیستم هیدرولیک
قطع فشار و ایزوله کردن سیستم:
قبل از تغییر هرگونه تنظیمات، سیستم را خاموش کنید و فشار باقیمانده را تخلیه کنید.
اتصال گیج فشار:
گیج را به پورت فشار متصل کنید تا هنگام تنظیم، عدد دقیق را مشاهده کنید.
آزاد کردن پیچ تنظیم شیر اطمینان:
پیچ یا مهره قفلکن را کمی شل کنید.
تنظیم تدریجی:
پیچ تنظیم را بهآرامی بچرخانید (ساعتگرد برای افزایش، پادساعتگرد برای کاهش فشار).
همزمان پمپ را روشن کرده و عملکرد سیستم را زیر بار واقعی بررسی کنید.
قفل کردن تنظیم:
پیچ قفل را مجدداً محکم کرده و دوباره فشار نهایی را چک کنید.
۴. مراحل تنظیم دبی (Flow)
شناسایی محل نصب شیر کنترل جریان:
معمولاً در مسیر ورودی عملگرها یا بعد از پمپ نصب میشود.
بررسی نیاز واقعی دستگاه:
سرعت بیش از حد میتواند باعث سایش زودهنگام قطعات شود.
تنظیم پیچ یا اهرم شیر کنترل جریان:
بهصورت تدریجی بچرخانید تا سرعت مطلوب حاصل شود.
کنترل با فلومتر یا مشاهده تجربی:
برخی سیستمها فلومتر نصب دارند و برخی به صورت تجربی بر اساس سرعت جک یا موتور هیدرولیک تنظیم میشوند.
۵. نکات ایمنی در هنگام تنظیم
هرگز فشار را بالاتر از محدوده طراحی تجهیزات نبرید.
هنگام تنظیم، از دستکش و عینک ایمنی استفاده کنید.
از شیلنگها و اتصالات سالم و بدون نشتی استفاده کنید.
تغییرات را بهآرامی و تدریجی انجام دهید.
۶. عیبیابی رایج
فشار ناپایدار: احتمال نشتی داخلی در پمپ یا شیر کنترل فشار
دبی پایین: گرفتگی فیلتر یا خرابی پمپ
صدای غیرمعمول: وجود هوا در سیستم یا کاویتاسیون در پمپ